Οι κύστεις των ωοθηκών είναι αρκετά συχνό φαινόμενο στις περισσότερες γυναίκες αναπαραγωγικής ηλικίας. Η πλειοψηφία αυτών δεν είναι παρά απλές, “λειτουργικές” ή “φυσιολογικές” όπως τις αποκαλούμε, κύστεις που προκύπτουν μετά την ωορρηξία κατά τη διάρκεια του έμμηνου κύκλου. Για να το δούμε λίγο πιο αναλυτικά:

ΚΑΛΟΗΘΕΙΣ ΚΥΣΤΕΙΣ ΤΩΝ ΩΟΘΗΚΏΝ

Στο ξεκίνημα κάθε περιόδου, από έναν αδένα του εγκεφάλου, την υπόφηση, απελευθερώνεται μια ορμόνη, η FSH ή θυλακιοτρόπος ορμόνη. Η ορμόνη αυτή πάει στις ωοθήκες και διεγείρει την ανάπτυξη πολλαπλών ωοθυλακίων και κατ’ επέκταση την παραγωγή οιστρογόνων (οιστραδιόλης). Τα ωοθυλάκια είναι κι αυτά μικρές κυστούλες που περιέχουν μέσα ανώριμα ωάρια. Κάποια χρονική στιγμή, που καθορίζεται απο τα επίπεδα των ορμονών ( εδώ είναι που μπαίνει στο παιχνίδι και η LH ή η ωχρινοτρόπος ορμόνη) μία από αυτές τις φυσιολογικές κυστούλες θα γίνει το “κυρίαρχο” ωοθυλάκιο και θα αναγκάσει τα υπόλοιπα να πάψουν να αναπτύσσονται. Το κυρίαρχο αυτό ωοθυλάκιο θα μεγαλώσει κι αλλο, και κάπου στα 2 εκατοστά θα υποστεί ρήξη και θα απελευθερώσει το ώριμο πια για γονιμοποίηση ωάριο. Το ωάριο αυτό θα οδηγηθεί στη σάλπιγγα και θα περιμένει το σπέρμα να το γονιμοποιήσει. Και έτσι θα έχει ολοκληρωθεί επιτυχώς μια ακόμα ωορρηξία. Καλά ως εδώ. Αν όμως:

Α. Για κάποιο λόγο δε “σπάσει” το κυρίαρχο ωοθυλάκιο, τότε θα δημιουργηθεί μια λειτουργική ωοθυλακική κύστη που μπορεί να φτάσει μέχρι και 3 εκατοστά η και παραπάνω. Οι κύστεις αυτές είναι αρκετά συνηθισμένες και τις περισσότερες φορές αθώες. Συνήθως εξαφανίζονται είτε με την πάροδο του χρόνου, συνήθως μεσα σε 1-3 κυκλους, σε ποσοστό 80% (γι’ αυτό και προτείνουμε υπερηχογραφική επανεξέταση δυο- τρεις μήνες μετά) είτε με τη λήψη αντισυλληπτικών.

Β. Το ωοθυλάκιο ναι μεν σπάει επιτυχώς μα αυτό που μένει πίσω, αυτή η άδεια πια θήκη, ξαναγεμίζει με υγρό ή/και αίμα. Τότε έχουμε μια κύστη “ωχρού σωματίου”. Αρκετές φορές η κύστη αυτή, κυρίως όταν περιέχει και αίμα ( τότε αποκαλείταιωχριναιμάτωμα) προκαλεί πόνο και δυσφορία. Σπάνια, υπάρχει το ενδεχόμενο να σπάσει οπότε προκαλεί έντονο πόνο και μπορεί να οδηγήσει σε σοβαρότερες καταστάσεις όπως η περιτονίτιδα. Για το λόγο αυτό σας συμβουλεύω σε περίπτωση πόνου στην περιοχή της κάτω κοιλίας να καλέσετε το γυναικολόγο σας ώστε να σας κατευθύνει για το τι πρέπει να κάνετε ανάλογα με τα συμπτώματα. Πάντως, τις περισσότερες φορές δεν απαιτείται χειρουργική παρέμβαση και συνήθως το μόνο που χρειάζεται είναι φαρμακευτική αγωγή με αντιφλεγμονώδη και αναλγητικά.

Άλλες μορφές κύστεων της ωοθήκης εμφανίζονται με τη μορφή όγκων. Μην πανικοβάλεστε όμως. Τις περισσότερες φορές είναι καλοήθεις, και περιλαμβάνουν κυρίως τις κύστεις ενδομητρίωσης και τα κυσταδενώματα.

Οι κύστεις ενδομητρίωσης, συνήθως αναφέρονται/ χαρακτηρίζονται ως “σοκολατοειδείς κύστεις” λόγω της μορφής τους, και μπορεί να φτάνουν μέχρι και τα 4-6 εκατοστά. Οι κύστεις αυτές, που σχετίζονται, όπως αλλωστε και η ενδομητρίωση, άμεσα με τη γονιμότητα μιας γυναίκας, είναι κυρίως μεικτής υφής (ορώδες περιεχόμενο ή/και αίμα που έχει οξειδωθεί) και συνήθως αφαιρούνται χειρουργικά, ανάλογα με την έκταση του προβλήματος, με λαπαροσκόπηση ή λαπαροτομία.

Τα κυσταδενώματα με τη σειρά τους, μπορεί να είναι ορώδη ή βλεννώδη ( ανάλογα με την υφή/σύσταση της κύστης) και αποτελούν καλοήθεις όγκους του επιθηλίου, του περιβλήματος να το πω απλοϊκά, της ωοθήκης. Άλλοτε προκαλούν συμπτώματα, κυρίως όταν είναι μεγάλες ( μπορεί να φτάσουν και το μέγεθος ενός πορτοκαλιού ), και πιέζουν προκαλλώντας πόνο σε όργανα όπως το έντερο ή ο ουρητήρας, άλλοτε πάλι είναι εντελώς αθόρυβες και τις βρίσκουμε τυχαία κατά τη διάρκεια της γυναικολογικής εξέτασης. Σε κάθε περίπτωση, οι κύστεις τέτοιου τύπου συνήθως απαιτούν χειρουργική αφαίρεση και βιοψία, για καλύτερη εικόνα και μεγαλύτερη ασφάλεια.

ΚΑΚΟΗΘΕΙΣ ΚΥΣΤΕΙΣ ΩΟΘΗΚΩΝ

Εδώ είναι που τα πράγματα γίνονται επικίνδυνα. Και επειδή ο καρκίνος των ωοθηκών είναι πολύ ύπουλη ασθένεια γιατί μπορεί τα συμπτώματα του να σε ξεγελάσουν και να σε καθυστερήσουν από την έγκαιρη διάγνωση και θεραπεία, απαιτεί ιδιαίτερη προσοχή. Οι κακοήθεις κύστεις των ωοθηκών αποτελούν κακοήθη νεοπλάσματα προερχόμενα από: το βλαστικό επιθήλιο, τα πρόδρομα γεννητικά κύτταρα, το στρώμα ή το μεσέγχυμα της ωοθήκης.

Συμπτώματα

Σύμφωνα με το Αμερικάνικο Εθνικό Ινστιτούτο Καρκίνου:

https://www.cancer.gov/cancertopics/wyntk/ovary

Στα πρώτα στάδια μπορεί να μην υπάρχει κανένα σύμπτωμα. Οσο όμως ο καρκίνος εξελίσσεται τα συμπτώματα μπορεί να περιλαμβάνουν ένα ή/και περισσότερα από τα ακόλουθα:

Αίσθημα πίεσης ή πόνου στην κοιλιακή χώρα, την πύελο, τη μέση ή και τα πόδια
Αίσθημα βάρους και διόγκωση της κοιλιάς
Ναυτία, δυσπεψία, φούσκωμα, δυσκοιλιότητα ή διάρροια
Μόνιμη κούραση

Σπανιότερα δε:
Δύσπνοια
Αίσθημα συχνοουρίας
Ασυνήθιστη κολπική αιμόρροια (βαριές περίοδοι, περίοδος μετά την εμμηνόπαυση)

Τις περισσότερες φορές τα πιο πολλά από τα παραπάνω συμπτώματα ΔΕΝ οφείλονται σε καρκίνο των ωοθηκών, όμως μονάχα ο γιατρός είναι σε θέση να κρίνει και να αποφασίσει αν απαιτείται περαιτέρω έλεγχος ( πχ ειδικές αιματολογικές εξετάσεις, μαγνητική κάτω κοιλίας), διάγνωση και θεραπεία.

Σε γενικές γραμμές, οι κύστεις που δε φέρουν τα χαρακτηριστικά απλών λειτουργικών κύστεων συνήθως απαιτούν αφαίρεση και περαιτέρω διερεύνηση. Ενώ όσον αφορά αυτές που χαρακτηρίζονται λειτουργικές, συνήθως τις περιμένουμε και τις αντιμετωπίζουμε πολυ συντηρητικά. Σε κάθε περίπτωση, στόχος είναι η διατήρηση της σωστής ωοθηκικής λειτουργίας και κατ’ επέκταση της γονιμότητας σε γυναίκες που δεν έχουν κάνει ακόμη παιδιά.