Η υστεροσαλπιγγογραφία είναι μια από τις πιο σημαντικές εξετάσεις που πραγματοποιούμε στα πλαίσια της διερεύνησης για την υπογονιμότητα. Μία εξέταση αρκετά “άβολη” για τη γυναίκα που υποβάλλεται στη διαδικασία αυτή, μα τόσο σημαντική και απαραίτητη για το γιατρό, ιδιαίτερα αν λάβουμε υπόψη και τη θεραπευτική της αξία.

Η υστεροσαλπιγγογραφία είναι μια ειδική ακτινογραφία κατά την οποία, χρησιμοποιώντας το κατάλληλο σκιαγραφικό υλικό, μπορούμε να “αποτυπώσουμε” τη μήτρα και τις σάλπιγγες. Πραγματοποιείται σε ειδικά επανδρωμένο, και με τον κατάλληλο ιατρικό εξοπλισμό ακτινολογικό τμήμα μίας κλινικής ή κάποιου διαγνωστικού κέντρου που παρέχει την συγκεκριμένη υπηρεσία.

Για ποιους λόγους γίνεται η εξέταση:

• Στην περίπτωση που η γυναίκα δεν μένει έγκυος ενώ το σπέρμα είναι φυσιολογικό.
• Στα πλαίσια ελέγχου πριν από σπερματέγχυση ή έξωσωματική γονιμοποίηση.
• Μετά από σαλπιγγίτιδα / λοιμώξεις από χλαμύδια ή γονόκοκκο.
• Στην περίπτωση επαναλαμβανόμενων αποβολών.
• Για τον έλεγχο ανατομικών ανωμαλιών της μήτρας, όπως δίκερη ή δίδελφη μήτρα ή ύπαρξη ενδομητρίου διαφράγματος.
• Για περαιτέρω διερεύνηση παθολογικών ευρημάτων στο υπερηχογράφημα, πχ ενδομητρικοί πολύποδες, ινομυώματα.

Τι γίνεται κατά τη διάρκεια της εξέτασης:

Αρχικά η γυναίκα  καλείται να ξαπλώσει σε ένα ειδικό ακτινολογικό τραπέζι κάτω από ένα μηχάνημα ακτίνων Χ. Στη συνέχεια, τοποθετεί τα πόδια της σε στηρίγματα, σαν να επρόκειτο να ακολουθήσει τεστ Παπ. Ένα εργαλείο που ονομάζεται κολποδιαστολέας τοποθετείται στο άνοιγμα του κόλπου, με τη μικρότερη δυνατή ενόχληση. Αφού ο τράχηλος καθαριστεί και προετοιμαστεί κατάλληλα, στη συνέχεια ο εξειδικευμένος ακτινολόγος τοποθετεί ένα λεπτό και μαλακό σωλήνα (καθετήρα) στο στόμιο του τραχήλου. Στη συνέχεια, η σκιαγραφική ουσία ρέει μέσω αυτού του σωλήνα, “γεμίζοντας” με αυτόν το τρόπο τις κοιλότητες της μήτρας και των σαλπίγγων. Κατά το σύντομο αυτό χρονικό διάστημα που οι κοιλότητες “γεμίζουν” με το σκιαγραφικό υλικό (5-10 λεπτά) λαμβάνονται στοχευμένα ακτινογραφίες. Ο ρόλος του ιωδιούχου υδατοδιαλυτού σκιαγραφικού υλικού, είναι να αποτυπώσει αυτές τις περιοχές (μήτρα και σάλπιγγες) με ακρίβεια στις ακτινογραφίες. Ορισμένες φορές, κατά τη διαδικασία της εξέτασης, η γυναίκα μπορεί να χρειαστεί να αλλάξει θέση προς το Αριστερό ή Δεξιό πλάγιο, προκειμένου να γίνουν καλύτερα κάποιες λήψεις. Συνήθως, ανάλογα βέβαια και με τα ευρήματα, η εξέταση ολοκληρώνεται με μια ακτινογραφία της ασθενούς σε όρθια θέση, προκειμένου να διαπιστωθεί πως το σκιαγραφικό υλικό έχει τελικά περάσει εξ’ολοκλήρου στη περιτοναϊκή κοιλότητα και δεν έχουμε κάποια κατακράτηση υγρού στις σάλπιγγες ( πχ. σε περίπτωση συμφύσεων).

Πώς να προετοιμαστείτε κατάλληλα για την εξέταση αυτή:

Η εξέταση αυτή πραγματοποιείται ιδανικά, με τα πιο αυστηρά κριτήρια, 9η-11η ημέρα του έμμηνου κύκλου, πριν την ωορρηξία ( 8η -12η με μεγαλύτερη ανοχή). Όμως, το ιδανικό είναι να προσαρμοστεί στα προσωπικά δεδομένα της κάθε ασθενούς.

Το ζευγάρι απαγορεύεται να έρθει σε σεξουαλική επαφή στον κύκλο αυτό, πριν πραγματοποιηθεί η σαλπιγγογραφία. Έστω και υποψία εγκυμοσύνης αποτελεί αντένδειξη για την εξέταση αυτή.

Για τη δοκιμασία αυτή χορηγείται προληπτικά  αντιβίωση, για την αποφυγή λοιμώξεων. Επίσης, είναι σκόπιμο να χορηγηθούν ήπια αναλγητικά ή/και αντιφλεγμονώδη φάρμακα περίπου μία ώρα πριν τη διαδικασία, που θα βοηθήσουν τη γυναίκα να χαλαρώσει και θα ελαττώσουν τον πόνο σε περίπτωση παθολογικών ευρημάτων.

Επίσης, η εξέταση αυτή δεν πρέπει να πραγματοποιείται σε γυναίκες που πάσχουν από φλεγμονώδη πυελική νόσο ή αντιμετωπίζουν ανεξήγητη κολπική αιμορραγία.

Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να ενημερώσετε το γιατρό σας αν έχετε αλλεργία σε κάποια φαρμακευτική ουσία.

Την ημέρα της εξέτασης η γυναίκα μπορεί να φάει και να πιεί κανονικά. Απλά, καλό είναι,  δυο τρεις μέρες πριν, να αποφύγει οτιδήποτε μπορεί να προκαλέσει δυσφορία/τυμπανισμό στην κοιλιακή χώρα. Όσο πιο χαλαρή είναι η γυναίκα, τόσο ευκολότερα πραγματοποιείται η εξέταση.

Από πλευράς πόνου, που είναι και η πιο συχνή ανησυχία των γυναικών, σε γενικές γραμμές και με την κατάλληλη προετοιμασία, η εξέταση είναι καλά ανεκτή και οι περισσότερες γυναίκες νοιώθουν “κάτι” σαν κράμπες και “πονάκια” περιόδου, τόσο κατά τη διάρκεια της εξέτασης, ίσως όμως και αργότερα. Μεγαλύτερη ένταση πόνου νοιώθουν κατά κανόνα οι γυναίκες που παρουσιάζουν παθολογικά ευρήματα, πχ συμφύσεις στην ενδομητρική κοιλότητα ή/και αποφραγμένες ή περιορισμένης διαβατότητας σάλπιγγες. Μετά το τέλος της εξέτασης η γυναίκα είναι ελεύθερη να επιστρέψει στα καθήκοντα της, ακόμα και στην εργασία της εφόσον νοιώθει καλά και το επιθυμεί.

Στο ιατρείο μας, η εξέταση αυτή πραγματοποιείται σε συνεργασία με το Μαιευτήριο Λητώ και το Μαιευτήριο Μητέρα. Κατά τη διάρκεια της εξέτασης η γυναίκα συνοδεύεται προσωπικά από κάποιον από εμάς για δύο κυρίως λόγους:  1) γιατί θεωρούμε πως το “δύσκολο” κομμάτι της εξέτασης αυτής δεν είναι τόσο ο πόνος που νοιώθει η γυναίκα, όσο το γεγονός ότι στο σύνολο της, η εξέταση είναι άβολη λόγω του τρόπου που πραγματοποιείται και 2) γιατί η γυναίκα βιώνει τρομερό στρες τη δεδομένη στιγμή, φοβάται γιατί δεν γνωρίζει αν θα πονέσει ή όχι και αγχώνεται για το αν η εξέταση θα είναι φυσιολογική ή όχι. Στο σημείο αυτό, είναι πολύ σημαντικό να βοηθήσεις τη γυναίκα να χαλαρώσει, ώστε να μπορέσει εκείνη με τη σειρά της να “βοηθήσει” τον Ακτινολόγο να πραγματοποιήσει ευκολότερα την εξέταση.

Ορισμένες φορές, αμέσως μετά την υστεροσαλπιγγογραφία ή και 24-48 ώρες αργότερα, η γυναίκα μπορεί να παρουσιάσει μια ελάχιστη ποσότητα αίματος, γεγονός που είναι απόλυτα φυσιολογικό και αναμενόμενο. Μόνο στην περίπτωση που η αιμορραγία είναι έντονη, ή η γυναίκα αναπτύξει έντονο πόνο στην περιοχή ή πυρετό, τότε χρειάζεται να συμβουλευτεί άμεσα το γιατρό της.

Όσον αφορά την ακτινοβολία στην οποία εκτίθεται η γυναίκα κατά τη διάρκεια της εξέτασης,  είναι πάρα πολύ μικρή. Σε όλες τις μελέτες που έχουν γίνει, έχει βρεθεί πως δεν προκαλεί προβλήματα στα έμβρυα, για το λόγο αυτό δεν υπάρχει κανένα  πρόβλημα ακόμα και αν η γυναίκα συλλάβει αμέσως μετά την εξέταση, στη διάρκεια του ίδιου έμμηνου κύκλου. Μάλιστα, όχι μόνο δεν υπάρχει πρόβλημα, αλλά προσπαθούμε να εκμεταλλευτούμε και τη “θεραπευτική” δράση της σαλπιγγογραφίας στον ίδιο κύκλο ή και για δύο ή τρεις κύκλους μετά. Θεραπευτική, γιατί όπως περνάει το σκιαγραφικό υλικό μέσα από την κοιλότητα της μήτρας και τις σάλπιγγες (ας μου επιτραπεί στο σημείο αυτό η φράση που θα ακολουθήσει, μα είναι η πιο χαρακτηριστική) και εφόσον δεν υπάρχουν σοβαρά παθολογικά ευρήματα, δρα όπως το Tuboflo στους παλιούς και βρώμικους σωλήνες, “καθαρίζοντας” και “ξεβουλώνοντας” τις σάλπιγγες, από τυχόν μικροσυμφύσεις και μικροαποφράξεις, οι οποίες λύνονται και διασπώνται αντίστοιχα.

Θέλω τέλος να επισημάνω το εξής, κι αυτό είναι προσωπική συμβουλή και γνώμη. Επειδή η υστεροσαλπιγγογραφία είναι μια ιδιαίτερη εξέταση, πολύ απλή μεν από ιατρικής πλευράς, αλλά καθόλου απλή δε από ψυχολογικής/ πρακτικής πλευράς, όσον αφορά τη γυναίκα,  δεν έχει νόημα να γίνεται στα πλαίσια διερεύνησης της υπογονιμότητας ενός ζεύγους, αν δεν ελεγχθεί και ο άνδρας για την ποιότητα του σπέρματος του. Έχει τύχει αρκετές φορές η εξέταση να είναι φυσιολογική και το ζευγάρι (επειδή ο άνδρας νιώθει άβολα να εξετασθεί για το σπέρμα του τη δεδομένη χρονική στιγμή) να χάνει πολύτιμο χρόνο προσπαθώντας 3 ή 6 μήνες ή ακόμα και χρόνο, ενώ τελικά το πρόβλημα εστιάζεται στον άνδρα. Ή, μπορεί να συμβεί και το αντίθετο. Ο άνδρας να έχει ελεγχθεί για το σπέρμα του και να είναι όλα καλά και η γυναίκα, επειδή “έχει ακούσει τόσα” και φοβάται να κάνει την εξέταση, να έχει το πρόβλημα και να μην γίνεται διάγνωση.

Σε κάθε περίπτωση πρέπει να ακολουθήσετε πιστά τις οδηγίες του θεράποντα ιατρού σας, ο οποίος γνωρίζει ακριβώς το προσωπικό σας ιστορικό και θα σας υποδείξει αν, πότε και με ποιο τρόπο πρέπει να κάνετε τη συγκεκριμένη εξέταση.

Εγώ το μόνο που μπορώ να σας πω, είναι πως τις περισσότερες φορές τα πράγματα εξελίσσονται πολύ καλύτερα από ότι τα περιμένετε ή τα έχετε φανταστεί. Για το λόγο αυτό οπλιστείτε με θάρρος και κάντε αυτή την τόσο πολύτιμη, όχι μόνο διαγνωστική μα και θεραπευτική εξέταση, με εμπιστοσύνη στους ειδικούς και το γιατρό σας. Μην αγχώνεστε προκαταβολικά επειδή “ακούσατε πως είναι πολύ επώδυνη εξέταση” γιατί αυτό μπορεί να ισχύει για κάποια άλλη, μεμονωμένη περίπτωση και όχι τη δική σας. Άλλωστε η αντοχή στον πόνο είναι κάτι πολύ προσωπικό για τον καθένα από εμάς.