Η εμμηνόπαυση δεν είναι το αγαπημένο θέμα συζήτησης για τις γυναίκες, ιδίως όταν δεν την βιώνουν (ή δεν θέλουν να παραδεχτούν ότι την βιώνουν επειδή «κρύβουν» την ηλικία τους).

Η ιδιότυπη… ομερτά που δημιουργούν γι’ αυτήν, όμως, έχει ως συνέπεια να αγνοούν πολλά για τη συγκεκριμένη φάση της ζωής, που σηματοδοτεί το τέλος της αναπαραγωγικής ηλικίας τους.

Αυτό που λίγο-πολύ όλες έχουν ακούσει είναι ότι η εμμηνόπαυση αρχίζει επειδή οι ωοθήκες παύουν σταδιακά να παράγουν οιστρογόνα (είναι μία από τις κύριες ορμόνες του γυναικείου φύλου). Ξέρουν επίσης πως στη διάρκειά της θα έρθουν αντιμέτωπες με τις εξάψεις και τη διαταραγμένη αίσθηση της ζέστης και του ψύχους  που τις συνοδεύει, καθώς και με την κυκλοθυμία, την κούραση, τα νεύρα και την οξυθυμία.

Υπάρχουν όμως και άλλα συμπτώματα, τα οποία οι περισσότερες αγνοούν, όπως η έλλειψη ύπνου (εξαιτίας π.χ. αϋπνίας, νυκτερινών εφιδρώσεων κ.λπ.), ένα αίσθημα έντονης θλίψης, η αυξημένη τριχοφυΐα, η διαταραχή της μνήμης και η συσσώρευση λίπους γύρω από τη μέση και στους μηρούς. Υπάρχει επίσης περίπτωση η γυναίκα να μην έχει κανένα απολύτως σύμπτωμα.

Μερικά ακόμα πράγματα που οι περισσότερες γυναίκες δεν γνωρίζουν είναι τα εξής:

1. Μπορεί να εμφανιστεί και πριν τα 45 έτη. Η μέση ηλικία εμφάνισης της εμμηνόπαυσης είναι τα 51 χρόνια, αλλά μπορεί να αρχίσει σε οποιαδήποτε ηλικία μεταξύ 35 και 60 ετών. Υπολογίζεται ότι το 5% των γυναικών έχουν εμμηνόπαυση πριν από τα 45 τους χρόνια, ενώ στο 1% των γυναικών εμφανίζεται πριν καν γίνουν 40 ετών.

Η εμμηνόπαυση πριν από τα 40 θεωρείται πρόωρη και, εφ’ όσον δεν έχει προκληθεί από ιατρική παρέμβαση (π.χ. υστερεκτομή με αφαίρεση και των ωοθηκών), μπορεί να οφείλεται σε διάφορα αίτια (ακόμα και σε αυτοάνοσα νοσήματα), επομένως χρειάζεται διερεύνηση.

Αντίστοιχα, η εμμηνόπαυση μετά τα 55 θεωρείται όψιμη και είναι πιο πιθανή σε ορισμένες ομάδες γυναικών, όπως στις παχύσαρκες (το σωματικό λίπος είναι μεταβολικά ενεργό και μπορεί να παράγει οιστρογόνα) και σε όσες πάσχουν από διαταραχές του θυρεοειδούς.

2. Δεν αρχίζει αν δεν προηγηθούν 12 συναπτοί μήνες χωρίς περίοδο. Οι γυναίκες είθισται να αποκαλούν «κλιμακτήριο» όλη τη χρονική περίοδο που μεσολαβεί από τη στιγμή που αρχίζουν οι διαταραχές του έμμηνου κύκλου τους έως ότου διακοπεί οριστικά η έμμηνος ρύση τους.

Στην πραγματικότητα, όμως, για να θεωρηθεί η γυναίκα εμμηνοπαυσική πρέπει να περάσει ολόκληρο ημερολογιακό έτος δίχως έμμηνο ρύση. Η χρονική περίοδος με τον ακατάστατο έμμηνο κύκλο ονομάζεται περιεμμηνόπαυση, ενώ μετά την πλήρη διακοπή της εμμηνόπαυσης η γυναίκα είναι μετεμμηνοπαυσική.

Επιπλέον, αν μια γυναίκα αδιαθετεί κάθε 6, 8 ή ακόμα και 10 ή 11 μήνες, εξακολουθεί να βρίσκεται στην περιεμμηνόπαυση και πρέπει να ξαναρχίσει να μετράει από την αρχή για να υπολογίσει τους 12 μήνες της πλήρους διακοπής.

3. Τα συμπτώματα παρουσιάζουν διακύμανση από γυναίκα σε γυναίκα. Και από χώρα σε χώρα, για την ακρίβεια. Στη Δύση, το συχνότερο σύμπτωμα της εμμηνόπαυσης είναι οι εξάψεις, που παρατηρούνται στο σχεδόν 80% των γυναικών (ωστόσο υπολογίζεται ότι περίπου δύο στις δέκα γυναίκες δεν έχουν καθόλου εξάψεις, το 20% έχουν σοβαρές και οι υπόλοιπες έχουν εξάψεις οι οποίες είναι μεν ενοχλητικές αλλά ανεκτές).

Στην Ιαπωνία, όμως, εξάψεις εκδηλώνει μόνο το 7% των γυναικών. Οι επιστήμονες πιστεύουν ότι η τεράστια αυτή διαφορά οφείλεται στο ότι η κλασική ιαπωνική διατροφή περιέχει λιγοστά λίπη και άφθονη σόγια – κάτι το οποίο δεν ισχύει στη Δύση.

4. Μια γυναίκα μπορεί να μείνει έγκυος λίγο πριν την κλιμακτήριο. Φυσικά και μπορεί, διότι ναι μεν οι ωοθήκες της υπολειτουργούν στη διάρκεια της περιεμμηνόπαυσης, αλλά υπάρχουν και διαστήματα που λειτουργούν εξαιρετικά καλά. Επομένως, όλα μπορεί να συμβούν.

Πάντως, η πιθανότητα εγκυμοσύνης είναι μεγαλύτερη στις γυναίκες που μπαίνουν στην περιεμμηνόπαυση σε σχετική μικρή ηλικία (γύρω στα 40-45 έτη) και σε όσες έχουν ακόμα αρκετά συχνή έμμηνο ρύση.

5. Η εμμηνόπαυση είναι απρόβλεπτη. Το ίδιο ισχύει και για τα συμπτώματά της. Αν και θεωρητικώς μπορεί μια γυναίκα να λάβει μια ιδέα για το τι την περιμένει ρωτώντας την μητέρα της σε ποια ηλικία μπήκε στην περιεμμηνόπαυση και τι συμπτώματα είχε, είναι απίθανο να συμβούν και στην ίδια ακριβώς τα ίδια.
6. Υπάρχουν τρόποι να καταπραϋνθούν τα συμπτώματα. Σαφώς και υπάρχουν, και δεν αρχίζουν ούτε τελειώνουν με την ορμονοθεραπεία για υποκατάσταση των οιστρογόνων. Έχει βρεθεί ότι η εγκατάλειψη κακών συνηθειών (όπως η υπερκατανάλωση φαγητού και ποτού, η καθιστική ζωή, το κάπνισμα κ.λπ.) και η υιοθέτηση υγιεινών μπορεί να βοηθήσουν τη γυναίκα να μειώσει πολλά από τα συμπτώματα της κλιμακτηρίου, όπως την αύξηση του σωματικού λίπους, τον ταραγμένο ύπνο κ.λπ.
7. Τα συμπτώματα μπορεί να διαρκέσουν πολλά χρόνια. Σύμφωνα με τη μεγαλύτερη έως τώρα μελέτη για τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης, η γυναίκα μπορεί να ταλαιπωρείται από τις εξάψεις και τις νυκτερινές εφιδρώσεις επί έως και 14 ολόκληρα χρόνια.

Η μελέτη αυτή, που δημοσιεύθηκε το 2015 στο ιατρικό περιοδικό JAMA Internal Medicine, έδειξε πως όσο νωρίτερα αρχίζουν τα συμπτώματα της εμμηνόπαυσης τόσο περισσότερο διαρκούν.

Οι εθελόντριες της μελέτης, για παράδειγμα, που εκδήλωσαν εξάψεις λίγο πριν αρχίσει η περιεμμηνόπαυση ή σύντομα μετά την έναρξή της, τις είχαν επί 11,8 χρόνια κατά μέσον όρο, ενώ σε όσες τις παρουσίασαν αφού σταμάτησε εντελώς η έμμηνος ρύση τους, η διάρκειά τους ήταν μόλις 3,4 χρόνια.