HPV μετά την κλιμακτήριο: Παλαιά ή νέα λοίμωξη;
Η συχνότητα των λοιμώξεων με τον ιό των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) κορυφώνεται στις ηλικίες 20-25 ετών και, ύστερα από μία σταδιακή μείωση, παρουσιάζει νέα κορύφωση στις 50άρες και 60άρες γυναίκες της Βόρειας Αμερικής, της Ευρώπης, της Κεντρικής και της Νότιας Ασίας.
Ο καρκίνος του τραχήλου της μήτρας, που προκαλείται σχεδόν αποκλειστικά από τα ογκογόνα στελέχη του ιού HPV, επίσης κορυφώνεται στις ηλικίες 50-69 ετών.
Σχεδόν μοιραία λοιπόν γεννάται το ερώτημα: πότε συνέβη η λοίμωξη με το ογκογόνο στέλεχος του HPV που οδήγησε στον καρκίνο και γιατί δεν το εντόπισε το τεστ Παπ που θεωρητικά όλες οι γυναίκες κάνουν τακτικά; Ήταν άραγε ένα στέλεχος που κόλλησε η γυναίκα στην εφηβεία ή λίγο μετά την ενηλικίωση και παρέμεινε ανενεργό και καλά κρυμμένο έως τα 60 της, ή ήταν ένα στέλεχος με το οποίο μολύνθηκε σε πιο προχωρημένη ηλικία;
Σύμφωνα με τα έως τώρα επιστημονικά δεδομένα, είναι πιθανό να συμβούν και τα δύο.
Θέμα ανοσοποιητικού
Υπάρχουν σχεδόν 190 διαφορετικά στελέχη του ιού HPV, εκ των οποίων περίπου 40 μεταδίδονται με την κολπική, πρωκτική και στοματική ερωτική επαφή.
Από αυτά, άλλα προκαλούν οξυτενή κονδυλώματα και μερικά (π.χ. τα στελέχη 16 και 18) προκαλούν διάφορες μορφές καρκίνου που σχετίζονται με το σεξ (π.χ. στον τράχηλο της μήτρας, στον κόλπο, στο αιδοίο, στο πέος, στον πρωκτό, στη στοματική κοιλότητα, στον στοματοφάρυγγα κ.λπ.).
Υπολογίζεται ότι το τουλάχιστον 80% των νέων μολύνονται αργά ή γρήγορα από κάποιο ή κάποια από τα σεξουαλικώς μεταδιδόμενα στελέχη του HPV.
Όταν ο ιός εισέλθει στο σώμα, μολύνει τα κύτταρα του τραχήλου (ή των άλλων οργάνων που προαναφέρθηκαν). Στη συνέχεια, δύο πράγματα μπορεί να συμβούν: είτε θα ενεργοποιηθεί είτε θα παραμείνει σε λανθάνουσα (ανενεργή) κατάσταση μέσα στα κύτταρα, ενόσω το ανοσοποιητικό σύστημα θα προσπαθεί να τον καταπολεμήσει.
Το τι από τα δύο θα συμβεί εξαρτάται από το ανοσοποιητικό σύστημα (όσοι έχουν εξασθενημένο ανοσοποιητικό διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο ενεργοποίησης του HPV) και από το στέλεχος του HPV (μερικά στελέχη είναι πιο επιθετικά από άλλα).
Οι περισσότεροι άνθρωποι που μολύνονται με τον HPV δεν εκδηλώνουν ποτέ συμπτώματα ενεργού λοίμωξης. Στην πραγματικότητα, τα αμερικανικά ομοσπονδιακά Κέντρα Ελέγχου & Προλήψεως των Ασθενειών (CDC) υπολογίζουν ότι περισσότερο από το 90% των λοιμώξεων με τον HPV καταπολεμώνται αποτελεσματικά από το ανοσοποιητικό του ατόμου μέσα σε 2 χρόνια από τη λοίμωξη. Στην πλειονότητα των περιπτώσεων, όμως, η αυτοκάθαρση έχει συμβεί μέσα στο πρώτο 6μηνο.
Σε περίπτωση που υπάρξουν συμπτώματα, αυτά συνήθως εκδηλώνονται 2-3 μήνες έπειτα από τη μόλυνση, αν και μπορεί να εμφανιστούν και πολύ νωρίτερα (έως και 3 εβδομάδες μετά τη μόλυνση) ή πολύ αργότερα (ακόμα και χρόνια μετά τη λοίμωξη).
Κονδυλώματα και καρκίνος
Στην περίπτωση που ο HPV μολύνει τον τράχηλο της μήτρας και δεν εκριζωθεί από το ανοσοποιητικό, και αναλόγως με το στέλεχός του, μπορεί να προκαλέσει οξυτενή κονδυλώματα ή καρκίνο.
Τα οξυτενή κονδυλώματα υπολογίζεται ότι εμφανίζονται 2 εβδομάδες έως 8 μήνες μετά τη λοίμωξη (τα περισσότερα στους 2-3 μήνες), ενώ ο καρκίνος 15-20 χρόνια αργότερα.
Επιστήμονες από το Πανεπιστήμιο McGill στον Καναδά εκτιμούν ότι η λοίμωξη με τον ιό HPV οδηγεί τελικά στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας το 1% των γυναικών που μολύνονται με ογκογόνο στέλεχος του ιού.
Το αν οι γυναίκες αυτές νόσησαν από παλαιότερη ή νεότερη λοίμωξη, όμως, παραμένει άγνωστο. Υποθέτουν ότι μπορεί να συμβούν και τα δύο, αναλόγως με κάθε γυναίκα ξεχωριστά.
Την άποψη αυτή υποστηρίζουν μελέτες που έδειξαν ότι αφενός τα ογκογόνα στελέχη του HPV μπορούν να μείνουν σε λανθάνουσα κατάσταση για 20 ή και 30 χρόνια και να ενεργοποιηθούν για άγνωστους λόγους μετά την ηλικία των 50 ετών, αφετέρου ότι η πιθανότητα νέας μόλυνσης με ιό HPV και νόσησης εξαιτίας του είναι υπαρκτή στην τρίτη, τέταρτη και πέμπτη δεκαετία της ζωής.
Υπάρχουν μάλιστα και ενδείξεις ότι ο HPV μπορεί να είναι σε τόσο χαμηλά επίπεδα στα κύτταρα του τραχήλου, ώστε να μην φανεί για δεκαετίες στις εξετάσεις.
Τι να κάνετε
Επειδή λοιπόν μια γυναίκα μπορεί μετά την κλιμακτήριο να είναι μολυσμένη με τον ιό HPV χωρίς να το ξέρει, πρέπει να τηρούνται οι κατευθυντήριες οδηγίες για προληπτικό έλεγχο.
Σύμφωνα με αυτές, οι γυναίκες πρέπει να κάνουν τεστ Παπ στην ηλικία των 21 ετών και να το επαναλμβάνουν ανά τριετία μέχρι τα 29 τους χρόνια.
Όταν μπουν στα 30 και μέχρι τα 65 τους χρειάζονται ένα τεστ Παπ ανά πενταετία μαζί με τεστ για τον HPV (είναι μια ξεχωριστή εξέταση που ανιχνεύει στα κύτταρα του τραχήλου το γενετικό υλικό των ογκογόνων HPV). Ειδάλλως, πρέπει να συνεχίσουν να κάνουν μόνο του το τεστ Παπ κάθε 3 χρόνια.
Οι συστάσεις αυτές ισχύουν εφ’ όσον δεν έχουν παθολογικά ευρήματα σε κάποιο από τα προαναφερθέντα τεστ.
Οι γυναίκες με ορισμένους παράγοντες κινδύνου (π.χ. HIV/AIDS λοίμωξη, εξασθενημένο ανοσοποιητικό, παθολογικά τεστ Παπ ή ιστορικό καρκίνου του τραχήλου) χρειάζονται πιο συχνό έλεγχο και πιθανώς για περισσότερα χρόνια. Αυτό θα το καθορίσει ο γυναικολόγος ιατρός τους.
Οι γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε υστερεκτομή (εγχείρηση αφαίρεσης της μήτρας και του τραχήλου) δεν χρειάζονται προληπτικό έλεγχο, εκτός κι αν η υστερεκτομή έγινε για προκαρκινικές ή καρκινικές αλλοιώσεις του τραχήλου. Σε τέτοια περίπτωση, πάλι πρέπει να τηρήσουν τις οδηγίες του γυναικολόγου τους.
Τέλος, τα κορίτσια στα οποία συνιστάται εμβολιασμός εναντίον του HPV πρέπει να σπεύσουν να τον κάνουν, διότι θα προστατευθούν και από τον καρκίνο και από τα κονδυλώματα.